Psikiyatri Uzmanı açıkladı: Dijital detoks gerçekten işe yarıyor mu?
Ağustos 30, 2025 - 08:50
0
Modern yaşamın ayrılmaz parçası haline gelen sosyal medya, dijital teknolojiler, yaşamımızı kolaylaştırırken bir yandan da zihinsel ve bedensel sağlığımızı olumsuz etkiliyor. Peki bu yeni moda gerçekten bilimsel temelli mi, yoksa sadece popüler bir aldatmaca mı? Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Hakan Türkçapar, merak edilen soruların yanıtlarını ntv.com.tr okurlarına özel yazdı.Sosyal medya, dijital teknolojiler, yaşamımızı kolaylaştırırken bir yandan da zihinsel ve bedensel sağlığımızı olumsuz etkiliyor. Bu okuduğunuz yazının da yine dijital ortamda olması aslında nasıl zorlu bir açmazla karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor. Günde ortalama 7 saat ekran karşısında geçirdiğimiz bir dünyada, “dijital detoks” kavramı giderek daha fazla gündemimizde yer alıyor. Peki bu yeni moda gerçekten bilimsel temelli mi, yoksa sadece popüler bir aldatmaca mı?Bilgisayar oyunları, sosyal medya, teknoloji kullanımı beynimizdeki ödül sistemi olan dopamin üzerinden bizi etkiler. Sosyal medyada bir beğeni aldığımızda ya da bildirimleri kontrol ettiğimizde, beynimiz tıpkı kumar bağımlılarında olduğu gibi dopamin salgılıyor. Beynimizde Dopamin salgılanmasına neden olan bir davranışı gerçekleştirdiğimizde bu davranışı tekrarlanma eğiliminde oluruz. Bu da bizi hoşumuza giden davranışları tekrarlamaya motive ederek bazen bunun bağımlılık düzeyine gelmesine neden oluyor.Dijital cihazların uyku üzerindeki etkisi, belki de en çok araştırılan konulardan biri. Özellikle akıllı telefon, tablet, bilgisayar ve televizyon gibi mavi ışık yayan cihazların uzun süreli kullanımı uyku kalitesini ciddi şekilde düşürür. Mavi ışık nedeniyle baskılanan melatonin üretimi bireyin uykuya daha geç dalmasına neden olur. Melatonin hormonu gece 23.00 saatleri ile 05.00 arasında salgılanıyor. Ortalama saat 22.00’de uyumuş olmak gerekiyor ki 23.00 sularında derin uyku dediğimiz REM uykusu evresine geçilsin ve hormondan maksimum seviyede fayda elde edilebilsin. Bu hormon sadece uyku düzenini değil, bağışıklık sistemini ve hücre yenilenmesini de etkiliyor.Dijital Detoks yararlı mı? Bilimsel Çalışmaların Ortaya Koyduğu Veriler Evet yararlı! Son yıllarda yapılan araştırmalar, dijital detoksun etkinliğini bilimsel verilerle destekliyor. ABD’de yapılan bir araştırma, sosyal medya kullanımını günde 30 dakika azaltan kişilerin, üç hafta sonra %50 daha düşük anksiyete ve depresyon seviyeleri bildirdiklerini bulmuştur. Türkiye’de yapılan çalışmalar da benzer sonuçlar gösteriyor. Bir üniversitenin İletişim ve Tasarım bölümünde öğrenim gören 15 öğrenciyle yapılan deneysel bir çalışmada, katılımcılardan sosyal medya hesaplarını bir hafta süreyle kapatmaları ve dijital detoks yapmaları istenmiş. Sonuçlar oldukça çarpıcı: Teknoloji kullanımını kısıtlayan öğrenciler, uyku düzenlerinin iyileştiğini, farklı etkinliklere daha fazla vakit ayırabildiklerini ve yüz yüze iletişimlerinin arttığını belirtmiş. Daha da önemlisi, dikkat sürelerinin uzadığı ve konsantrasyonlarının güçlendiği gözlemlenmiş. Bilimsel bulgular, dijital detoksun yalnızca psikolojik değil bedensel faydaları da olduğunu ortaya koyuyor. Stres hormonu olarak bilinen kortizolün salgılanmasının azaldığı ve bedenin doğal dengesine dönmesine yardımcı olduğu da bulunmuş.Bu kadar faydaları olan dijital detoksu nasıl gerçekleştirebiliriz? Kolaydan zora doğru sıralayalım: Ekran Süresi Sınırlaması: Kısıtlayıcı uyarıcı uygulamaları kullanarak dijital teknolojiler için zaman dilimleri belirleyebilir veya zaman kısıtları koyabilirsiniz. Örneğin; sosyal medyadaki gelişmeleri her akşam dinlenirken 20 dakika boyunca takip edebilirsiniz. Yatak Odası Kuralları: Sosyal medyayı çoğunlukla uyumadan önce veya yeni uyandığınızda kullanıyorsanız, mümkünse teknolojik cihazları uyuduğunuz odaya almayabilirsiniz. Böylece hem uyku kaliteniz olumsuz etkilenmez hem de ekran kullanım süresini azaltabilirsiniz. Bildirim Yönetimi: Gereksiz bildirimleri kapatmak, sürekli dikkat dağınıklığını önlemenin en etkili yollarından biri. Sadece acil durumlar için gerekli bildirimleri açık tutun. Dijital Cihazların Olmadığı Alanlar: Dijital cihazların olmadığı alanlar oluşturmak aynı zamanda ders çalışırken veya bir şeyler okurken dikkatinizin dağılmasını önleyebilir. Tam Gün Detoksu: Haftada bir gün tamamen dijital cihazlardan uzak durmak, beynin kendini yenilemesi için önemli. Bu sürede doğa yürüyüşü, kitap okuma, eller becerisi gerektiren aktiviteler gibi alternatif uğraşlara yönelin. Sosyal Medya Orucu: Sosyal medya platformlarından belirli sürelerle tamamen uzaklaşmak, kıyaslama yapma alışkanlığını kırmaya yardımcı oluyor.Dijital detoksun amacı teknolojiden tamamen vazgeçmek değil, onunla sağlıklı bir ilişki kurmak. Dijital detoksun amacı dijital teknolojilerin yol açtığı sorunları en aza indirmek. Böylece kendimize ve çevremize daha çok zaman ayırabilir, ilgi duyduğumuz ancak yapmak için vakit bulamadığımız hobiler edinebilir, yarım kalan işlerimizi tamamlayabilir ya da sadece kendimizi dinleyebiliriz.Araştırmalar, dijital detoksun etkilerinin kısa vadeli olmadığını gösteriyor. Düzenli dijital detoks yapan kişiler, teknoloji kullanım alışkanlıklarında kalıcı değişiklikler yaşıyor. Stanford Üniversitesi’nden çevre psikoloğu Dr. Gregory Bratman, doğada geçirilen zamanın kortizol seviyelerini düşürdüğünü ve yaratıcı düşünceyi teşvik ettiğini belirtiyor. Bilimsel veriler, dijital detoksun gerçekten işe yaradığını net bir şekilde ortaya koyuyor. Ancak bu bir mucize kürü değil, bilinçli ve sürekli bir yaşam tarzı değişikliği gerektiriyor. Dijital detoks uygulamaları, problemli dijital araç kullanma riskini azaltarak dijital araçların zararlı etkilerini önlemek için önemli bir yöntem gibi görünmektedir.Önemli olan, dijital detoksu bir kez yapıp unutmak değil, hayat tarzınızın bir parçası haline getirmek. Küçük adımlarla başlayın, kendinizi zorlamayın ve teknolojinin hayatınızdaki rolünü yeniden tanımlayın. Bilim, doğru yapıldığında dijital detoksun zihinsel ve fiziksel sağlığınız için oldukça faydalı olduğunu kanıtlıyor. Modern yaşamın getirdiği dijital yoğunluk karşısında dijital detoks, sadece bir trend değil, sağlığımızı korumanın bilimsel temelli bir yolu. Dengeyi bulmak elimizde sadece bilinçli seçimler yapmamız gerekiyor.
Bu sitede çerez kullanılmaktadır. Site deneyiminizi geliştirmek ve reklamları kişiselleştirmek amacıyla çerezler kullanılmaktadır. Daha fazla bilgi almak ve çerez ayarlarınızı değiştirmek için Gizlilik Politikamızı inceleyebilirsiniz.
